poniedziałek, 30 września 2013

Zapowiedzi na październik: Agnieszka Osiecka "Dzienniki 1945-1950"

To jedna z tych książek, na które czekaliśmy długo i o których pewnie długo nie zapomnimy. 8 października trafi do księgarń I tom „Dzienników” Agnieszki Osieckiej. Obejmuje on lata 1945-1950 i otwiera wielotomową edycję.

Osiecka pisała "Dzienniki" od dziewiątego roku życia aż do śmierci.  To najintymniejszy z wszystkich tekstów Agnieszki Osieckiej. I choć w wielu swoich wierszach, z właściwą sobie lekkością, przemycała prywatny ton, dopiero tutaj wolna jest od jakiejkolwiek cenzury wobec samej siebie. Do bólu szczera, prawdziwa, a tym samym dla wielu Czytelników kontrowersyjna.*

"Dzienniki" trafią do rąk Czytelników po ośmiu latach przygotowań w Fundacji Okularnicy. Jak informuje Agata Passent, córka poetki, wszystkie materiały zeskanowano i są dostępne w Cyfrowym Archiwum Agnieszki Osieckiej. Oryginały zostały zaś przekazane do Biblioteki Narodowej w Warszawie.

 Cieszymy się, że Mama wreszcie przemówi własnym językiem. Zamiast mówić o niej bez jej wiedzy, wreszcie posłuchamy, co sama ma do powiedzenia o sobie i o innych - pisze Agata Passent.     


Film zapowiadający premierę "Dzienników"

Wkrótce recenzja.

*z materiałów wydawcy

Agnieszka Osiecka "Dzienniki 1945-1950", Prószyński i S-ka, 2013 r.

piątek, 27 września 2013

Nancy Milford „Zelda. Wielka miłość F. Scotta Fitzgeralda”

Miała fantazję, temperament, talent. Była piękna i inteligentna. Wiedziała, czego chce w życiu. Stać ją było na każde szaleństwo. Zelda - wielka miłość, żona i muza słynnego Scotta Fitzgeralda. I w jakimś sensie jego ofiara.  

Zeldę Sayre (później Fitzgerald) poznajemy w jej rodzinnym domu; jest najukochańszą córką, którą matka wyraźnie faworyzuje z trójki rodzeństwa. Zelda ma charakter, energię i wielki apetyt na życie. Maluje, tańczy, pisze. To wszystko sprawia, że ta dziewczyna z Południa  podbija serca kolejnych młodzieńców starających się o jej względy.
 
Ale dla niej liczy się tylko jeden - przystojny, elokwentny żołnierz, Francis Scott Fitzgerald. To dla niego zostawia swoich wiernych uwodzicieli. To z nim chce być na zawsze.
 
Zelda i Scott stworzyli niezwykli duet. Młodzi, piękni, zdolni. Obydwoje uwielbiali życie i czerpali z niego pełnymi garściami. Bawili się, podróżowali, bywali. Budzili sensację, podziw, chętnie łamali konwenanse. I pisali. Pisali obydwoje. Ale to Scott podbijał serca czytelników. Portery kobiet, które stworzył w "Wielkim Gatsby'm", "Diamencie wielkim jak góra", czy "Pięknych i przeklętych" idealnie odzwierciadlają postać Zeldy.
 
Milford sugeruje jednak znacznie więcej; Zelda była nie tylko muzą, ale też współautorką powieści męża. Pisała opowiadania, które on publikował pod własnym nazwiskiem. Pisała dużo i dobrze, jednak jej twórczość trafiała do druku wyłącznie pod nazwiskiem męża. Ona się na to godzi, widzi w tym wyższy sens, ale jednak...
 
Taniec staje się więc największą pasją Zeldy. Wydaje się, że angażuje w niego wszystkie swoje siły. To jednak nie przynosi spełnienia. Taniec, malarstwo, ukochana córka to wciąż za mało. Zelda czuje się stłamszona przez męża. Frustracja pogłębia się z każdym rokiem. W końcu trafia do szpitala. Diagnoza: schizofrenia.   
 
I tu kolejna zaskakująca odsłona tej historii; Scott jest przy Zeldzie w najtrudniejszych chwilach. Do końca. Ten koniec jest tak samo nieprzewidywalny, jak całe życie tych dwojga; Zelda ginie w pożarze w szpitalu psychiatrycznym. Niesamowita, literacka pointa.
 
Ale cała ta historia jest prawdziwa. Zaskakująca i zastanawiająca. Niektórzy uznają, że bardzo feministyczna. Dla mnie ciekawa. I w jakiś sposób odkrywcza, tym bardziej, że twórczość Fitzgeralda uwielbiam od lat. Ile w niej Zeldy?...

Nancy Milford „Zelda. Wielka miłość F. Scotta Fitzegeralda”, Marginesy, 2013 r.

środa, 25 września 2013

Lena Oskarsson "Czarne tango"

Piszę tę recenzję na gorąco, żeby nie utracić nic z wrażeń, jakich dostarczyła mi ta książka. A było ich sporo. Lena Oskarsson nie ma w sobie nic ze skandynawskiego chłodu, choć akcję swoich powieści umieszcza w surowym klimacie. Ma natomiast literacki rozmach i znakomitą umiejętność portretowania postaci; niejednoznacznych, oryginalnych, jakichś.  

Akcja "Czarnego tanga" rozgrywa się, podobnie jak w poprzedniej książce Oskarsson, nad szwedzkim jeziorem Skiresjon. To szczególne miejsce, związane z autorką kultowych "Dzieci z Bullerbyn". Chętnie przyjeżdżają tu turyści, ale życie miejscowych wcale nie wygląda bajkowo. Surowy klimat, trudne warunki do życia, odludne okolice - to nie nastraja dobrze. Do tego brutalne morderstwo kobiety, do którego doszło tu w noc świętojańską...

Ale są tacy, których surowość i mroczność tego miejsca przyciąga. To miłośnicy tanga, którzy w internecie, anonimowo, umawiają się na maraton Czarnego Tanga and jeziorem Skiresjon. Są wśród nich artyści, przedsiębiorcy, ludzie wolnych zawodów. Jest znany i bogaty deweloper z żoną, jest też znudzona życiem blogerka Anne Marie z mężem i córeczką. Piją, bawią się, kochają. Nikt nic o sobie nie wie, wszyscy są tu sobie równi. Liczy się tylko taniec.

Tę dekadencką atmosferę zakłóca tajemnicza śmierć kilkuletniej córeczki Anne Marie. Dziewczynka również uczestniczyła w maratonie, wyszła z niego sama, bo źle się czuła. Odprowadzały ją spojrzenia kilku uczestników...

To dopiero początek tajemniczych zdarzeń i brutalnych morderstw nad zimnym jeziorem. Przygląda im się, nieco z boku, psycholożka Marianne Fogler, która po rozwodzie osiedliła się w tym miejscu. Nie jest tu mila widziana, miejscowi ją sekują, uważając, że to ona jest autorką "Placu dla dziewczynek", w którym opisała kulisy morderstwa nad jeziorem Skiresjon sprzed roku. Pani psycholog wydaje się być twarda i pryncypialna, a jednak ulega urokowi tajemniczego tancerza, którego spotyka nad brzegiem jeziora.

Jest romantycznie, ale też coraz bardziej tajemniczo i groźnie. Marianne Fogler, która z dala od wielkiej aglomeracji szukała spokoju, nagle znajduje się w samym centrum wydarzeń, których nie potrafi wytłumaczyć i rozwikłać. Zuza Wolny (Polka znana z poprzedniej książki Oskarsson) doskonale dopełnia tę historię z prowincji.

Świetna, kryminalna proza z psychologicznym dnem. Niech się boją Camilla Lackberg i Liza Marklund. Bo po dwóch powieściach Leny Oskarsson mogę powiedzieć, że rodzi nam się nowa królowa szwedzkiego kryminału. Jeszcze nas nie raz zadziwi.

Lena Oskarsson "Czarne tango", Czarna Owca, 2013 r.

poniedziałek, 23 września 2013

Magdalena Samozwaniec "Tylko dla kobiet", "Tylko dla mężczyzn"

W tych książkach Magdalena Samozwaniec rozprawia się i z kobietami, i z mężczyznami. Robi to inteligentnie, dowcipnie, ze swoich satyrycznym zacięciem, bez taryfy ulgowej dla żadnej płci. Co istotne, teksty Samozwaniec nie zestarzały się mimo upływu lat. A nowe, piękne wydania książek zachęcają, by po nie sięgnąć.

Na "Tylko dla kobiet" i "Tylko dla mężczyzn" wychowałam się, mam więc do tych książek ogromny sentyment. Powracam do nich z przyjemnością, ale nie bezkrytycznie. Zmieniają się czasy, zwyczaje, obyczaje, kultura. Zmienia się literatura. A jak na tym tle wypada Magdalena Samozwaniec, naczelna satyryczka powojennej Polski?

Wypada świetnie i... świeżo. Mrużąc do czytelnika oko, z dystansem i tzw. zdrowym rozsądkiem  autorka przygląda się związkom męsko-damskim, punktuje obie płci we wzajemnych relacjach, wyciąga na wierzch słabości, żartuje z niedoskonałości. I, jak się okazuje, zmieniło się wszystko, ale my jesteśmy tacy sami. I popełniamy te same błędy.

Jako urodzona feministka (a przy okazji kobieta nadzwyczaj kochliwa) na mężczyznach Samozwaniec nie zostawia suchej nitki, a robi to oczywiście z właściwym sobie dystansem. W "Tylko dla mężczyzn" autorka w kilkudziesięciu ciętych odsłonach punktuje facetów tak, że nie powstydziłaby się tego Maria Czubaszek. Mamy więc uwodziciela, dziecioroba, egzystencjalistę, spirytystę, mężczyznę-kota, hochsztaplera, dżentelmena.

Dla Samozwaniec takie prowokacyjne "poszufladkowanie" mężczyzn to świetna zabawa, ale też okazja, by pokazać ich w znacznie szerszej perspektywie, w której - tak naprawdę - najważniejsze są kobiety. Dlatego małżeństwom i mężom autorka poświęca najwięcej miejsca. Nie pozostawia złudzeń, że małżeństwo doskonałe nie istnieje, a sukcesem jest jeśli "małżonkowie nie żyją z sobą jak pies z kotem, ale jak pies z psem, to znaczy, że czasem się ze sobą użerają, a czasem się sobie podlizują". Dobry maż, mąż poeta, stary mąż, mąż ubogi i bogaty... Wydaje się, że Samozwaniec wie o facetach wszystko. A ze swojej wiedzy czyni dowcipny i niezwykle celny użytek.   

Ale kobietom od pisarki również się dostaje. I to chyba bardziej niż mężczyznom, szczególnie w "Tylko dla kobiet". Zawiść, interesowność, nieszczerość, perfidia, wygodnictwo... To tylko kilka cech z całego katalogu, którymi Samozwaniec obdzieliła bohaterki swoich historyjek. Ale - i to najważniejsze - autorka staje po tej samej stronie, co kobiety, o których pisze. Jasno daje do zrozumienia, że nikt, również ona, nie jest doskonały, a nasze niedoskonałości, ułomności, słabości to właśnie cała kwintesencja życia. Życia, które Magdalena Samozwaniec uwielbiała, którym potrafiła się bawić i które w wyjątkowy celny sposób przenosiła na papier.    

Dlatego warto wspomnieć o nim kilka słów.

Pochodziła ze słynnej rodziny Kossaków. Była córką Wojciecha Kossaka i siostrą Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Ale, wbrew rodzinnym, artystycznym tradycjom nie ciągnęło jej do kultury wyższej, a do lekkich form pisarskich, w których z upodobaniem wyśmiewała otaczającą ją rzeczywistość.

Debiutowała w 1922 roku powieścią "Na ustach grzechu", która była parodią uwielbianej przez czytelników "Trędowatej". Każda późniejsza książka potwierdzała satyryczny talent autorki. Kpiła ze wszystkich i ze wszystkiego. Nie było dla niej żadnych świętości, łącznie z najbliższymi.

Magdalena Samozwaniec "Tylko dla kobiet", "Tylko dla mężczyzn", Wydawnictwo W.A.B., 2013 r.

sobota, 21 września 2013

Carin Gerhardsen "Kołysanka na śmierć"

Carin Gerhardesen podbiła moje serce "Najmroczniejszą ciemnością", miałam więc wobec jej kolejnej książki wysokie oczekiwania. Jeśli powiem, że się nie zawiodłam, to będzie zdecydowanie za mało. Autorka znów podbiła moje serce, gdyż ma do pisania i serce, i talent.   

Początek jest chyba najmocniejszy ze wszystkich dotychczasowych książek Gerhardsen. W Sztokholmie, we własnym domu zostaje zamordowana młoda Filipinka i jej dwójka malutkich dzieci. Morderca przychodzi nocą i działa z absolutną precyzją i bezwzględnością. Jakby wykonywał wyrok śmierci. W jego działaniu nie ma śladu emocji, jest zimne dążenie do z góry ustalonego celu.

Sprawą zajmują się znani nam już dobrze policjanci z posterunku Hammarby. Śledztwo stoi w miejscu, bo nikt nie miał motywu, by zamordować spokojną matkę z dziećmi. A równocześnie nie wygląda to na przypadkowe zabójstwo. Zwrot w sprawie przychodzi z zupełnie nieoczekiwanej strony, to znaczy z samego... posterunku. Tajemnicze zniknięcie jednego z policjantów prowadzi inspektorów w kierunku przeszłości, tajemnicy i tragedii, która może być kluczem w  rozwiązaniu tej zagadki. Potrzeba sporej empatii, doświadczenia i psychologicznego wyczucia, by dotrzeć do istoty tej sprawy. A w tym policjanci z Hammarby są naprawdę dobrzy.

Autorka znakomicie poprowadziła ten psychologiczny wątek, wiążąc go z sytuacją znanych nam inspektorów Petry Westman i Conny'ego Sjöberga. Petra wciąż nie może poradzić sobie z traumą po gwałcie którego padła ofiarą. Tym bardziej, że sprawcą może być jej kolega z pracy. Pełna gniewu i nienawiści do mężczyzn, całym sercem angażuje się w sprawę morderstwa Filipinki i jej dzieci, usiłując nie przenosić osobistych uprzedzeń na grunt zawodowy. Nie łatwiej ma Sjöberg, który nie dość, że prowadzi podwójne życie, to w dodatku ciąży na nim rodzinna tajemnica z przeszłości, którą próbuje rozwikłać. To może być równocześnie wskazówka do znalezienia mordercy filipińskiej rodziny, gdyż - jak się okazuje - przeszłość może kryć w sobie mroczne tajemnice, które wcześniej czy później dadzą o sobie znać.

Carin Gerhardsen świetnie połączyła w tej książce wątki osobiste i zawodowe bohaterów, pokazując, że działamy jak system naczyń połączonych i nic nie dzieje się w naszym życiu przypadkiem. Równocześnie przeszłość implikuje teraźniejszość, a to jacy jesteśmy dziś nigdy nie jest oderwane od tego, jacy byliśmy kiedyś. Bardzo dobry kryminał, którego najmocniejszą stroną jest emocjonalna inteligencja autorki znakomicie wykorzystana w psychologicznej warstwie książki.

Carin Gerhardsen "Kołysanka na śmierć", Dom Wydawniczy Rebis, 2013 r.

środa, 18 września 2013

Suzanne Carreiro "Sekrety domowej kuchni Włochów"

W tej kuchni gotują rodowici Włosi. I zdradzają nam, jak to robić naprawdę, po domowemu, z tradycją. Ależ mi się ta książka podoba! Ja, która kocham nad życie kuchnię włoską, dostałam tu coś, czego szukałam od dawna. Tajemnicę.

Suzanne Carreiro zrobiła to, o czym marzą wszyscy miłośnicy włoskiej kuchni. Pojechała do Umbrii i zajrzała Włochom do garnków. Dosłownie. Zebrała oryginalne receptury od starych gospodyń na prosciutto, zobaczyła jak się robi prawdziwe gnocchi. Poczuła zapach, smak, prawdziwy klimat włoskiej kuchni i kulinarnej tradycji.

Dodała do tego szczyptę opowieści o ludziach, garść ich emocji i przeżyć i tak powstał przepis na dobrą książkę o kuchni. Czuć w tym szczerość, pasję, prawdziwą miłość do Włoch i ich kuchni.

Klimat tej opowieści o gotowaniu jest lekki i dowcipny. A miedzy wierszami dostajemy prawdziwą tajemnicę włoskiej kuchni.  Tę domową, przekazywaną z pokolenia na pokolenie, albo opowiadaną mimochodem z rozmowach między włoskimi gospodyniami. I tę profesjonalną, zaczerpniętą od zawodowych znawców włoskich kulinariów.

Suzanne włożyła w tę książkę i serce, i wielką pracę. Specjalnie uczyła się języka włoskiego, by lepiej zrozumieć wszystkie przekazywane jej przepisy. Poznawała Umbrię krok po kroku, by do napisania tej książki jak najlepiej się przygotować. A jednak nie napisała przewodnika, jakich wiele. Nie napisała też książki kucharskiej, jakich jeszcze więcej. Jej książka to rodzaj pamiętnika, zapis niezwykłej podróży po zapachach, smakach, doznaniach. Bardzo zmysłowa to książka. I niezwykle smaczna.  
Suzanne Carreiro "Sekrety domowej kuchni Włochów", Pascal, 2013 r.

środa, 11 września 2013

Laurence Rees „Złowroga charyzma Adolfa Hitlera”

Książka Laurence’a Reesa obnaża mechanizmy działania państwa totalitarnego, ale przede wszystkim pokazuje, jak jednostka zyskuje władzę absolutną nad masami. To znakomity, wielowarstwowy portret dyktatora, którego naturalne, socjotechniczne zdolności i rodzaj „charyzmy” podporządkowały mu miliony ludzi.
 
Jak to się robi? W jaki sposób przejmuje się władzę nad myśleniem i postrzeganiem rzeczywistości przez innych? Gdzie kończy się zwykła manipulacja, a zaczyna rodzaj psychologicznej pułapki, w którą dają się złapać tłumy? Takie pytania stawia autor i nie idzie na skróty szukając na nie odpowiedzi. Gdyż te wcale nie są oczywiste i jednoznaczne.

Pokazując poszczególne etapy spektakularnej kariery Adolfa Hitlera autor pokazuje, jak kształtowała i zmieniała się jego osobowość oraz jak rozwijała jego umiejętność wpływu na innych.

Co istotne, Laurence Rees nie kreuje Hitlera na człowieka wyjątkowego, obdarzonego szczególnymi przymiotami umysłu i ciała. Wręcz przeciwnie. Pokazuje ograniczonego intelektualnie, pozbawionego wyższych uczuć samotnika. Zakompleksionego, zamkniętego w świecie własnych uprzedzeń i fobii.

Nie ma wątpliwości, że tym, co napędzało działanie Hitlera był rodzaj atawistycznej nienawiści, która nie miała żadnego, racjonalnego źródła. To było coś, co pozwoliło Hitlerowi zaistnieć i co zbudowało jego obraz w oczach zafascynowanych nim ludzi; silnego przywódcy, wizjonera z misją, który ma zmienić świat.

Hitler wierzył w teorie, które tworzył i wierzyli w nie ci, którzy go słuchali. A chciały go słuchać miliony, gdyż język nienawiści, którego używał, miał niewiarygodną siłę oddziaływania. Uosabiał najciemniejszą stronę ludzkiej natury, bardzo Hitlerowi bliską; słabą i wrogą wobec świata. Z tej „małości” zrodziło się coś, co Rees nazywa „złowrogą charyzmą”. I co rzeczywiście zmieniło świat, ale w tragiczny sposób.
 
Laurence Rees „Złowroga charyzma Adolfa Hitlera. Miliony prowadzone ku przepaści”, Prószyński i S-ka, 2013 r.

piątek, 6 września 2013

Lori Nelson Spielman "Lista marzeń"

Byłam ogromnie ciekawa na czym polega fenomen książki, której nakład wyczerpał się zaledwie po tygodniu od ukazania się na polskim rynku. I teraz już wiem. To książka o odwadze nie do przecenienia. Takiej odwadze, która pozwala zburzyć bezpieczne życie i zrobić w końcu coś naprawdę dla siebie. O iskierce, która tli się w każdym z nas. Ale rzadko u kogo ma szansę rozpalić się na dobre.

Kilka słów o fabule, bo ta rzeczywiście jest zaskakująca. Brett Bohlinger ma trzydzieści lat, stanowisko szefa marketingu w firmie kosmetycznej swojej matki, narzeczonego prawnika i można powiedzieć, że jest ustawiona. Kiedy umiera jej matka, ten dobrze zorganizowany świat wali się w gruzy. Nie tylko w sensie uczuciowym i emocjonalnym (Brett była bardzo mocno związana z matką), ale też w każdym innym tzw. życiowym aspekcie. Okazuje się bowiem, że to nie córka dziedziczy po matce firmę, której poświęciła swoje zawodowe życie, musi natomiast wypełnić absurdalną na pierwszy rzut oka "listę marzeń", by w ogóle cokolwiek dostać w spadku.  

Kupić konia, urodzić dziecko, zostać nauczycielką, pomagać biednym, zakochać się ... I to wszystko w ciągu jednego roku. Brett jest wściekła na matkę, która zachowała jej młodzieńcze zapiski i zrobiła z nich tak zaskakujący użytek. A jednak wciąga się w tę grę, trochę za sprawą przystojnego i ujmującego prawnika, który czuwa nad wykonaniem testamentu, a trochę dlatego, że chce wypełnić ostatnią wolę ukochanej osoby.

Okazuje się, że spełnienie młodzieńczych marzeń jest drogą niełatwą, ale też drogą, która prowadzi dokądś. Brett właściwie zeruje swoje życie, a czystą kartę zapełnia tym, co jest dla niej ważne, interesujące, odkrywcze. Na co właściwie nigdy by się sama nie zdobyła. Trochę na tej drodze przypadków, szczęśliwych zbiegów okoliczności (jak to w życiu), ale jednak najważniejsza jest determinacja, odwaga i działanie. Na które nie każdego stać.

I teraz już mogę napisać na czym polega fenomen tej książki. Na jej psychologicznym, terapeutycznym działaniu, które wydaje się dodatkiem do dobrej, fabularnej lektury. Nie wiem, czy to zamierzony efekt, ale jest znakomity.

Lori Nelson Spielman "Lista marzeń", DW Rebis, 2013 r.

LinkWithin

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...